استخراج نفت و گاز موجب زلزله های گوناگون در بوشهر می شود؟
به گزارش یاری کالا ایسنا نوشت: عضو هیئت علمی گروه ژئوفیزیک زمین دانشگاه خلیج فارس بوشهر اظهار داشت: باتوجه به عمق وقوع زمین لرزه های این استان که بیشتر مواقع بالاتر از 10 کیلومتر است و از طرف دیگر وجود منابع هیدروکربوری (نفت و گاز) در عمق کمتر از 5 کیلومتر موجب می شود نتوان زمین لرزه های استان بوشهر را به اکتشاف و خصوصاً استخراج معادن نسبت داد.
شبیر اشکپور مطلق درباب چگونگی وقوع زمین لرزه اظهار نمود: کره زمین از بخش های متنوعی تشکیل شده است و از سطح به مرکز، دمای آن افزایش می یابد. درست زیر پوسته جامد زمین یعنی خارجی ترین قشر زمین که محل زندگی ماست، ضخیم ترین لایه زمین با دمای بالا و روان موسوم به گوشته قرار دارد که درحال چرخش است و انتقال انرژی گرمایی از درون زمین به بیرون را بر عهده دارد. قشر خارجی و جامد زمین یا پوسته، بصورت قطعات بزرگ و کوچک در تماس با هم، روی قشر مذکور (گوشته) شناور و در حرکت هستند، نظیر قطعات چوب شناور روی آب. این قطعات یا ورقه های ضخیم، در حین حرکت به هم تنه می زنند و در محل تماس به هم فشرده، از هم دور و یا به به موازات هم حرکت می کنند. وی افزود: این قطعات بطور دائم با هم درگیر هستند. انرژی حرکتی در مناطق مختلف پوسته به ویژه در مرزهای ورقه ها انباشته می شود و در شرایطی که انرژی انباشته شده از تحمل سنگ فراتر رود، ورقه در محل شکستگی ها که گسل نامیده شوند، به طور ناگهانی گسیخته و خُرد می شود و زلزله رخ می دهد. زلزله چگونه اتفاق می افتد؟ عضو هیئت علمی گروه ژئوفیزیک زمین دانشگاه خلیج فارس بوشهر اشاره کرد: در مدت وقوع رویداد زلزله، بخش عمده از انرژی ای که در طول قرن ها انباشته شده است، در مدت زمان کوتاهی آزاد می شود. آزادی ناگهانی انرژی انباشته شده در گسل، زلزله یا زمین لرزه نامیده می شود. اشکپور مطلق بیان کرد: فلات ایران بین دو ورقه پوسته قرار گرفته است. یکی موسوم به ورقه یا صفحه عربی در جنوب و جنوب باختری و دیگری که صفحه اوراسیا و در شمال واقع است. این دو صفحه در وضعیت فعلی زمین شناسی، با سرعت بیش از ۲۰ میلی متر بر سال به یکدیگر نزدیک می شوند. خُردصفحه یا فلات ایران در محل فشردگی و در نتیجه تخلیه انرژی حرکتی دو صفحه مذکور قرار دارد. وی ادامه داد: قسمتی از این انرژی بصورت چین خوردگی ها، نظیر زاگرس و البرز و بخش دیگری در محل شکستگی ها یا گسل ها انباشته می شود؛ پس ایران بطور پیوسته در معرض جذب انرژی پوسته متحرک و مستعد وقوع زمین لرزه است. شواهد و سازوکار رویدادهای لرزه های فراوان سالانه و نیز اندازهگیری های تعیین موقعیت زمینی به کمک ماهواره ها (GPS)، اعتبار بیان فوق را تایید می کنند. بوشهر، استانی زلزله خیز این مدرس دانشگاه عنوان کرد: بااینکه استان بوشهر بر روی «پیسنگ عربی» واقع شده است، ولی درست در همسایگی مرز صفحه عربی قرار دارد و در نتیجه پتانسیل بالای لرزه خیزی برای سراسر استان قابل انتظار است. اشکپور مطلق تصریح کرد: به موازات رشته کوه زاگرس و در سراسر استان، گسل یا چشمه زلزله وجو ددارد. مشهورترین سامانه گسلی با طول بیش از ۱۸۰ کیلومتر، موسوم به گسل برازجان با روند تقریبی شمالی-جنوبی، در مرز کوه و دشت واقع است و شهرهای، برازجان، اهرم، خورموج به فاصله اندک و در حریم این گسل قرار دارند. وی تصریح کرد: زلزله مشهور فروردین ۹۲ دشتی با بزرگای ۶.۲ ناشی از فعال شدن قطعه جنوبی این گسل و زلزله آذز همان سال با بزرگای ۵.۷ دشتستان، به دلیل جنبا شدن بخش شمالی این گسل بود. گسل برازجان یک گسل با فعالیت بالاست و زلزله های بخش بلوکات (شرق استان) نمونه هایی از فعالیت این گسل است. عضو هیات علمی گروه ژئوفیزیک زمین دانشگاه خلیج فارس افزود: گسل برازجان در انتهای جنوبی خود، به سامانه گسلی دیگری که در مرز کوه و دشت واقع است موسوم به گسل پیش ژرفای زاگرس می پیوندد و شهرهای کاکی، کنگان، عسلویه و حتی جم را تحت تاثیر خود قرار می دهد. علاوه بر آن، باتوجه به رویدادهای لرزهای، وجود یک شکستگی که از حوالی گنبد نمکی جاشک شروع می شود و در ادامه از مجاور شهر بردخون عبور کرده و تا مجاور شهر دیر ادامه می یابد، برآورد می شود. اشکپور مطلق افزود: در بخش شمالی استان بوشهر، ادامه گسل پیش ژرفای زاگرس (گسل رگ سفید) از استان خوزستان وارد استان بوشهر می شود و با فاصله چند ده کیلومتری شمال-شمال خاوری شهرهای دیلم و گناوه عبور می کند و تا حوالی شهر شبانکاره امتداد می یابد. زلزله فروردین ۱۴۰۰با بزرگای ۵.۹ گناوه، ناشی از گسیختگی یک قطعه از این گسل بود. به نظر می آید این قطعه گسلی در انتهای جنوبی خود، با گسل برازجان اثر متقابل داشته باشد که در این صورت خطر لرزهای را افزایش می دهد. وی اشاره کرد: توزیع گسل های شناخته شده در سراسر استان که در مرز کوه و دشت گسترده است، به گونه ای ست که شهرهای شبانکاره، برازجان، اهرم، خورموج، کاکی، کنگان و عسلویه در همسایگی آنها واقع شده اند. علاوه بر این، انتهای جنوبی گسل برازجان دوشاخه شده و شاخه شرقی آن، شهر شنبه و روستاهای پیرامون را تحت تاثیر قرار می دهد. بااینکه تنها زلزله تاریخی ثبت شده زلزله سال ۱۰۰۸ میلادی شهر سیراف با بزرگای حدود ۶ است، اما زلزله های دستگاهی مختلفی دراستان و پیرامون گسل های موجود ثبت شده اند که بزرگای آنها قابل توجه است و گویای لرزه خیزی بالای بیشتر محدوده استان است. این مدرس دانشگاه اضافه کرد: برای مرکز استان و شهر دیر، و روستاهای ساحلی بین این دو شهر، گسل شناخته شده با داده های لرزهای قابل توجه به ثبت نرسیده است. اما این امر نباید سبب غفلت از تدابیر لازم برای مواجهه با خطر زمین لرزه در این پهنه استان قرار گیرد. تجربه های تلخ زلزله در بوشهر این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در اوائل بامداد روز یکشنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۴۰۰ زلزله ای با بزرگای حدود ۶ در مقیاس امواج درونی، در فاصله ۲۴ کیلومتری شما خاوری بندر گناوه رخ داد که در پهنه وسیعی از استان بوشهر، استان خوزستان خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و فارس احساس شد. بااینکه زلزله خسارات جانی نداشت، ولی خسارات قابل توجه مالی به روستاهای مجاور محل وقوع زمین لرزه وارد شد. اشکپور مطلق اشاره کرد: این زلزله ناشی از آزاد شدن انرژی در شاخ های از گسل پیش ژرفای زاگرس است که از استان خوزستان شروع و در ادامه از شمال و شمال خاور شهرستان های دیلم و گناوه عبور می کند و تا شبانکاره ادامه می یابد. وی افزود: این قطعه گسلی، به گسل رگ سفید- آغاجاری نیز موسوم است. پس لرزه های این زلزله تا مدت ها تداوم داشت. آن چه که به لحاظ تجربی اثبات شده است، وقوع پس لرزه ها تا مدت چند هفته و یا چند ماه بعد از زلزله اصلی رخ می دهند، اما با گذشت زمان، هم تعداد و هم بزرگی آنها کاهش می یابد. دوام پس لرزه ها بعد از زلزله اصلی به ساختار زمین شناسی و رژیم تکتونیکی حاکم بر منطقه وقوع بستگی دارد و به نظر می رسد هر چه میزان سختی پوسته پیرامون زمین لرزه بیشتر باشد، پس لرزه ها مدت زمان بیشتری تداوم دارند. عضو هیات علمی گروه ژئو فیزیک زمین دانشگاه خلیج فارس اظهار داشت: یک شاهد برای این بیان، وقوع زلزله سال ۱۳۹۷ در مجاور گنبد نمکی جاشک با بزرگای ۹/۵ بود که هیچ پس لرزه های برای آن گزارش نشد و به نظر می رسد روانی و سستی لایه های مجاور آن رویداد باعث شده است که انرژی باقی مانده بصورت تغییر شکل لایه ها ظاهر شود. وی بیان کرد: باتوجه به شناسایی چشمه های اصلی زلزله درون استان، و نظریه های گوناگون مبتنی بر تجربه رویدادهای لرزه ای داخلی و جهانی درباب ایمنی در مقابل پدیده وقوع زلزله، راه حل ها، آئین نامه ها و شیوه نامه های سازگاری و همزیستی با گسل، به خوبی استاندارد شده و در اختیار متولیان امر قرار دارد. این استانداردها شامل مقاوم سازی، پرهیز از ساخت و سازهای مسکونی، استقرار نیافتن واحدها و تاسیسات حیاتی و صنعتی در حریم گسل، و همین طور ارتقای دانش مدیریت ریسک وقوع زلزله است. این مدرس دانشگاه تصریح کرد: تعدادی از اقدامات پیشگیرانه، حاکمیتی و برخی همگانی است. آگاهی بخشی همگانی همراه با اقدامات حاکمیتی، می تواند به زندگی کم ریسک در همسایگی گسل بی انجامد. رابطه زلزله های بوشهر با اکتشاف منابع هیدروکربوری و سفره های زیرزمینی اشکپور مطلق بیان کرد: از یک سو باتوجه به عمق وقوع زمین لرزه های استان که بیشتر مواقع بالاتر از ۱۰ کیلومتر است و از طرف دیگر وجود منابع هیدروکربوری (نفت و گاز) در عمق کمتر از ۵ کیلومتر موجب می شود نتوان زمین لرزه های استان بوشهر را به اکتشاف و خصوصاً استخراج معادن نسبت داد. وی اشاره کرد: برداشت معادن هیدروکربوری و همین طور آب از سفره های زیرزمینی، سبب افت فشار در محل می شود که این افت فشار می تواند سبب فرو رفت لایه های بالاتر شود، ولی هیچ دلیل علمی و متقنی دال بر تاثیر این پدیده در وقوع زمین لرزه وجود ندارد. عضو هیات علمی گروه ژئو فیزیک زمین دانشگاه خلیج فارس عنوان کرد: رُمبش لایه های رسوبی لایه های سطحی، در اندک مواردی ممکنست زمین لرزه های خیلی خفیف بوجود آورد، ولی مقیاس انرژی آزاد شده ناشی از این پدیده، سبب زلزله محسوس و قابل توجهی نخواهند شد. اشکپور مطلق تصریح کرد: کشور ایران بر روی کمربند لرزه خیز آلپ-هیمالیا واقع است که در ایران به دوشاخه تقسیم می شود، یکی امتداد چین های البرز در شمال ایران و دیگری چین خوردگی های زاگرس در جنوب. لرزه خیزی این کمربند، فقط ناشی از فعالیت های زمین ساختی است و برداشت های هیدروکربوری به یقین هیج نقشی در وقوع آنها ندارد. وی اظهار نمود: یک نمونه از درستی این استدلال، برداشت با حجم بالای منابع هیدروکربوری از کشورهای نفت خیز همسایه غربی است که به لحاظ زلزله خیزی از مناطق با خطر پایین محسوب می شوند. علاوه بر این، در شرق ایران و خراسان جنوبی، شاهد وقوع زلزله های با بزرگای ۷ بوده ایم و این در حالی ست که در آن منطقه فعالیت های اکتشافی نفت و گاز صورت نمی گیرد. پیش نشانگرها از زلزله اشکپور مطلق درباب شواهد پیش بینی زلزله بیان کرد: برخی شواهد در ادبیات زلزله شناسی، با عنوان پیش نشانگرها شناخته می شوند و بروز و ظهور آنها بسیار متنوع است. تعدادی از این پیش نشانگرها، به رفتار موجودات زنده در مقیاس های مختلف، از حشرات گرفته تا چهارپایان نسبت داده می شود و تجربه شده است. وی ادامه داد: زمان و فاصله تاثیرپذیری موجودات از وقوع رویداد متنوع است. برخی شواهد از مهاجرت حشراتی نظیر مورچه ها، از چند روز پیش از وقوع و از مجاور چشمه رویداد حکایت دارد، در صورتیکه شواهد دیگری از آشفتگی برخی حشرات و خروج آنها از لانه خود و بی قراری چهارپایان و زوزه سگ، چندثانیه پیش از وقوع رویداد و با فاصله قابل توجه از محل رویداد است. این پدیده ناشی از احساس متفاوت درک امواج در موجودات نسبت به انسان است. عضو هیات علمی گروه ژئو فیزیک زمین دانشگاه خلیج فارس افزود: نوع دیگر پیش نشانگرها، شامل تغییرات فیزیکی و شیمیایی مواد پیرامون چشمه زمین لرزه است بعنوان نمونه تغییر تراز آب های زیرزمینی، تصعید گاز رادون از آب درون چاه ها و تفییرات شیمیایی ترکیبات آب، افزایش دمای آب چاه ها و چشمه های سطحی و... از این نوع هستند. اشکپور مطلق بیان کرد: پدیده های دیگری نظیر زلزله، با وجود شناسایی کامل و دقیق منشاء وقوع آنها، پیچیدگی عوامل موثر در شناخت و فهم پدیده باعث شده است که تا کنون مشخصات دقیق وقوع آنها ناشناخته بماند. البته به احتمال قوی، توسعه تکنولوژی هوش مصنوعی در آینده نه چندان دور، به یاری بشر در حوزه پیش بینی زمین لرزه هم خواهد آمد. 47231
منبع: یاری كالا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب