انتخابات شوراها و مساله نقش و جایگاه شهروندان در حكمرانی شهری
به گزارش یاری کالا کمتر از ۲ ماه به انتخابات شوراها در ایران باقی مانده است، اما به نظر می آید تحرک لازم در فضای عمومی و سپهر سیاسی شهرها دیده نمی گردد. در حالیکه با عنایت به جایگاه و اهمیت حکمرانی شهری و نقشی که شوراها در آن دارند علی القاعده باید از توجه ویژه ای برخوردار بوده و شاهد تحرک بیشتری در حوزه عمومی و در میان شهروندان باشیم.
بخشی از این کم تحرکی به مساله تاریخی نقش و جایگاه شهروندان در حکمرانی شهری در ایران بر می گردد. از منظر تاریخی شهرهای غربی که با رشد سرمایه داری شکل گرفتند همواره با «خودفرمانی» همراه بودند، چنانکه وبر در کتاب شهر در گذر زمان به آن اشاره می کند، شهرهای غربی از مجموعه عناصری نظیر بازار، برج و بارو و نظام سیاسی- اداری مستقل تشکیل می شدند و اصولاً دولت ملی با تکیه و تاکید بر نیروی این شهرهای خودفرمان شکل گرفت. در چنین ساختاری از شهر، تأمین منافع شهروندان در گرو مشارکت فعال آنان در حکمرانی شهری است. اما شهرهای ایرانی تلفیقی از ارگ و بازار و مسجد جامع (آدینه) بودند که نشان دهنده پیوند شهر با قدرت سیاسی مرکزی است. در این ساختار، نظم و انتظام بازار و شهر توسط قدرت حاکم و از بالا تأمین می شد و البته همان مراجع تأمین کننده نظم و امنیت با عنایت به عدم وجود قانونی اجبار آور و محدود کننده و مشروط کننده، خود منبع و عامل ناامنی زندگی شهری هم بودند. در چنین ساختاری، ایجاد پیوندهای غیررسمی با اعمال دیوانی، می توانست تأمین کننده منافع و تضمین کننده امنیت شهروندان باشد. نهضت مشروطه با طرح مساله خودفرمانی شهری در قالب قانون انجمن های ایالتی و ولایتی، تلاشی بود تا در این ساختار گسست ایجاد نماید. اما ایده های درخشان مشروطه بنا به علل و تحت تأثیر عواملی هیچ وقت به بار ننشست. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ هم با وجود طرح ایده شورا و حکومت شورایی، بستر تحقق عینی شوراها تا اسفند ۱۳۷۷ فراهم نشد. در این دوره ۲۰ ساله، با اینکه حکمرانی شهری در ید اختیار دولت مرکزی بود و شهرداران توسط فرمانداری ها منصوب می شدند، اما از سال ۱۳۶۲ با قانون خودکفایی شهرداری ها و عدم طرح درآمدهای پایدار که باید حداکثر ظرف مدت ۶ ماه به مجلس عرضه می شد، بستر مناسب برای سلطه سرمایه داری شهری بخصوص سرمایه داری مستغلات بر شهر و شهرداری ها فراهم گردید. موضوعی که در ادبیات شهری ایران تحت عنوان شهر فروشی و تغییر کاربری باغات به بعضی از ابعاد آن اشاره می شود. بنابراین، در مجموع و با نگاهی «در زمانی» به مبحث حکمرانی شهری و انتخابات شوراها، به نظر می آید شهروند ایرانی تجربه تاریخی چندانی از مشارکت در امور شهری ندارد و افراد برای تأمین منافع خود تمایل به استفاده از راهکارهای غیررسمی دارند. همینطور پیش از پیدایش و شکل گیری نهادهای مدنی برای ایفای نقش در سپهر سیاسی شهر، نیروهای اقتصادی و سرمایه داری مستغلات امکان تاثیرگذاری بر حکمرانی شهری یافتند. اما علاوه بر علل تاریخی که در رویکرد «در زمانی» به آنها اشاره شد، با رویکرد «هم زمانی» هم میتوان مجموعه ای از علل و عوامل را در میزان ایجاد یا عدم ایجاد انگیزه در شهروندان برای مشارکت فعال در حکمرانی شهری و انتخابات شوراها برشمرد. یکی از این علل میزان موفقیت یا عدم موفقیت شورا- شهرداری در کاهش معضلات و مشکلات شهری نظیر آلودگی هوا و ترافیک بعنوان دو مساله مهم شهر تهران است که بر کیفیت زندگی شهروندان تأثیر مستقیم و فاحشی دارد و متاسفانه طی چند دهه اخیر، شورا- شهرداری تهران فارغ از این که در اختیار چه جناحی بوده، در این خصوص دستاورد قابل دفاعی نداشته است. میزان آلودگی هوای تهران نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش هم یافته است و ناوگان فرسوده حمل و نقل شهری هر روز در پیش چشم شهروندان است. دلیل دیگر، تحقق یا عدم تحقق مطالبات شهروندان است. شهروندان انتظار دارند منتخبان بتوانند، مطالبات آنها را در حوزه شهری محقق نمایند. در واقع، تحقق مطالبات مبین آن است که مشارکت شهروندان در تعیین رویکرد اداره شهر موثر است. بنابراین، هر چه میزان عمل به وعده ها و تحقق شعارها بیشتر باشد، میزان انگیزه شهروندان برای مشارکت فعال در حکمرانی شهری و انتخابات شوراها افزایش می یابد. در این خصوص نیز، بی آنکه بخواهیم به چرایی این مورد بپردازیم باید گفت شورا- شهرداری تهران در این دوره کارنامه موفقی نداشته و در تحقق مطالبات شهروندان ناکام بوده است.
نتیجه آنکه با دو رویکرد «در زمانی» و «هم زمانی» میتوان به مبحث مشارکت شهروندان در حکمرانی شهری پرداخت. در رویکرد «در زمانی» که نگاهی تاریخی و مقایسه ای به مبحث دارد عواملی نظیر فقدان تجربه تاریخی در شهر ایرانی، ساختار سیاسی مرکزگرا و تاخیر در شکل گیری نهادهای مدنی در مقابل سرمایه داری مستغلات برای ایفای نقش در حکمرانی شهری همچون عوامل موثر بر این امر هستند. همینطور در رویکرد «هم زمانی» ناکارآمدی شورا- شهرداری در کاهش و حل معضلات و مشکلات شهری و ناتوانی شورا در تحقق مطالبات شهروندان را میتوان نام برد. با عنایت به اهمیت ساختارهای سیاسی و نیروهای نهادی، پیوند دو دسته عوامل «در زمانی» و «هم زمانی» سبب شده است تا مسائل شهری در ارتباط نزدیک با مسائل سیاسی، اقتصادی ملی قرار گرفته و انگیزه شهروندان برای مشارکت در انتخابات شورا تابعی از مسائل سیاسی و اقتصادی ملی باشد. *دکترای تخصصی جامعه شناسی سیاسی ۴۷۲۳۱
منبع: yarikala.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب